Về già thì lòng họ teo héo lại. Pierre Mendousse trong cuốn L'ame de la'dolescent thuật truyện một cậu bé 10 tuổi ở trường Toulouse có lối chơi kinh khiếp. Một số bạn trai, đáng thương hại, lúc nào tuổi dậy thì có thứ mồ hôi bay mùi khó chịu.
Trong mục nầy tôi muốn cùng bạn tìm coi cuộc đời bạn đi về đâu: Tôi muốn hỏi lý tưởng của con người bạn. Nếu ấu thời của bạn trai là một sáng xuân hoa cười thì thanh thời của họ có những phút mà tâm hồn họ là nghĩa địa chiều thu. Có điều nầy bạn trai nên để ý là điêu luyện cho mình nghệ thuật xử thế.
Có khi chỉ còn lại cho người nam và người nữ những tội lỗi và kỷ niệm mà càng cao tuổi mỗi người khi nhớ lại càng âu sầu, hối tiếc. Liền dưới đây tôi sẽ dành riêng cho bạn trai chuyên môn kỳ cục một mục. Mà thời gian họ chú ý như vậy rất ngắn.
Bạn trai có những tâm cảm ấy không lạ gì. Trong hạng nầy có kẻ hẹp bụng. Trong gia đình người vợ muốn cho cuộc đời uyên ương thuận thảo nên nắm bí quyết này là cái gì cũng êm dịu nói minh bạch với chồng.
Người ta hay trách bạn trai sống siêu thực tế. Cứ chung mà nói, bạn trai có trí rộng xét, ý chí cường dũng, có tình cảm dồi dào nhưng ít bộc bạch. Ngoài những khi bị trói buộc bằng phận sự, bằng những ham mê trong lãnh vực tình cảm, bạn trai nghĩ ngay đến thể dục mà nhất là thể thao.
Sự tương ái ấy là sự kiện tự nhiên có trong nam nữ thôi. Nhưng về đường tư tưởng, về các quyết định thuộc lãnh vực xã hội, chánh trị, quân sự, họ lúc nào cũng tỏ ra là tay bản lĩnh. Đa số bạn trai thì quảng đại lắm, nhưng đừng tưởng ai cũng tốt bụng.
Đây hai gương Têrêsa lúc chôn vùi đời xuân trẻ của mình trong Tu viện kín tự xưng là linh hồn nhỏ bé mà bây giờ ai cũng biết tiếng vì đã thành đại thánh. Không nên lấy tài liệu một vài địa phương mà kết luận phóng đại cho mọi nơi. Tuy nhiên, vì hoa niên là tuổi bạc, nên tâm hồn họ lắm lúc bị những lực lượng tình cảm nhất là ái tình làm xao xuyến.
Bây giờ tôi cùng bạn một mâu thuẫn của tâm hồn phức tạp của họ mà lòng hăng hái nhiều khi cao hứng dậy lên như diều gặp gió. Kẻ viết mấy dòng nầy đã có lần chê một số người là hủ lậu mà bây giờ đang bị bạn lùa vào khối lỗi thời. Cứ chung bạn trai không có ác tâm.
Có người nói họ có đầu óc cách mệnh. Họ hãnh diện khi mẹ mượn rinh một cối đá, chị nhờ bữa một ống củi. Hai cánh tay, bàn tay trông to cứng, thân hình vạm vỡ, và bộ chân vững chắc, mạnh mẽ.
Những tâm hồn bạn trai tu hành tôi bàn đây là những tâm hồn có quan niệm chánh đáng về sự tu luyện. Nhưng rồi sự quen lớn hay làm cho bạn trai có tập quán thấy cần có sự hiện diện của bạn gái. Họ kiểu cách trong lời ăn tiếng nói, lối đi, bộ đứng.